Question

ഉപഭോക്ത്യ സംരക്ഷണ നിയമത്തിന്റെ ഏത് വകുപ്പിലാണ് ഉപഭോക്തൃ അവകാശങ്ങൾ നിർവചിച്ചിരിക്കുന്നത്?

(i) S. 11

(ii) S. 2(9)

(iii) S. 8

(iv) S. 9

• A. S. 11
• B. S. 2(9)
• C. S. 8
• D. S. 9

Answer 1

Answer:

B. S. 2(9)

ഉപഭോക്തൃ സംരക്ഷണ നിയമം - ഒരു വിശകലനം

• ഇന്ത്യൻ ഉപഭോക്താക്കളുടെ അവകാശങ്ങൾ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനും തർക്കങ്ങൾ പരിഹരിക്കുന്നതിനും വേണ്ടിയുള്ള സുപ്രധാന നിയമമാണ് ഉപഭോക്തൃ സംരക്ഷണ നിയമം (Consumer Protection Act).

• നിലവിൽ ഇന്ത്യയിൽ പ്രാബല്യത്തിലുള്ളത് ഉപഭോക്തൃ സംരക്ഷണ നിയമം, 2019 ആണ്. ഇത് ഉപഭോക്തൃ സംരക്ഷണ നിയമം, 1986-ന് പകരമായി 2020 ജൂലൈ 20-ന് നിലവിൽ വന്നു.

ഉപഭോക്തൃ സംരക്ഷണ നിയമം, 1986-ലെ വകുപ്പ് 13

• ഉപഭോക്തൃ സംരക്ഷണ നിയമം, 1986-ലെ വകുപ്പ് 13 (Section 13) പ്രധാനമായും ഉപഭോക്തൃ തർക്ക പരിഹാര ഫോറങ്ങൾക്ക് (District Forum) ലഭിക്കുന്ന പരാതികളിൽ സ്വീകരിക്കേണ്ട നടപടിക്രമങ്ങളെ (Procedure on receipt of complaint) പറ്റിയാണ് വിശദീകരിക്കുന്നത്.

• ഒരു ഉപഭോക്താവിന്റെ പരാതി ലഭിച്ചാൽ ഫോറം എങ്ങനെ അന്വേഷണം നടത്തണം, എതിർകക്ഷിക്ക് നോട്ടീസ് അയയ്ക്കണം, തെളിവുകൾ ശേഖരിക്കണം, വിധി പുറപ്പെടുവിക്കണം തുടങ്ങിയ കാര്യങ്ങൾ ഈ വകുപ്പ് വ്യക്തമാക്കുന്നു. ഉപഭോക്താവിന്റെ അവകാശങ്ങൾ ലംഘിക്കപ്പെടുമ്പോൾ പരിഹാരം തേടാൻ സഹായിക്കുന്ന നടപടിക്രമങ്ങളാണ് ഇതിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നത്.

• ഈ വകുപ്പിൽ, ഉൽപ്പന്നത്തിലെ അല്ലെങ്കിൽ സേവനത്തിലെ അപാകത പരിഹരിക്കുക, പുതിയ ഉൽപ്പന്നം നൽകുക, പണം തിരികെ നൽകുക, നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുക തുടങ്ങിയ ഉപഭോക്താവിന് ലഭ്യമായ വിവിധ പരിഹാര മാർഗ്ഗങ്ങളെക്കുറിച്ചും പരാമർശിക്കുന്നു. ഇത് ഉപഭോക്തൃ അവകാശങ്ങളുടെ ഫലപ്രദമായ നടപ്പാക്കലിന് സഹായിക്കുന്നു.

ഉപഭോക്തൃ അവകാശങ്ങൾ

• ഉപഭോക്തൃ സംരക്ഷണ നിയമം ഉപഭോക്താക്കൾക്ക് ചില അടിസ്ഥാന അവകാശങ്ങൾ ഉറപ്പുനൽകുന്നു.

• ഉപഭോക്തൃ സംരക്ഷണ നിയമം, 1986-ലെ വകുപ്പ് 6 (Section 6) ആണ് ഉപഭോക്തൃ അവകാശങ്ങളെക്കുറിച്ച് പ്രതിപാദിച്ചിരുന്നത്.

• എന്നാൽ, ഉപഭോക്തൃ സംരക്ഷണ നിയമം, 2019-ൽ വകുപ്പ് 2(9)-ൽ 'ഉപഭോക്തൃ അവകാശങ്ങൾ' (consumer rights) വ്യക്തമായി നിർവചിച്ചിട്ടുണ്ട്.

• പ്രധാനപ്പെട്ട ഉപഭോക്തൃ അവകാശങ്ങൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്:

  1. സുരക്ഷയ്ക്കുള്ള അവകാശം (Right to Safety): ജീവനും സ്വത്തിനും അപകടകരമായ ഉൽപ്പന്നങ്ങൾക്കും സേവനങ്ങൾക്കും എതിരെ സംരക്ഷണം ലഭിക്കാനുള്ള അവകാശം.

  2. വിവരങ്ങൾ അറിയാനുള്ള അവകാശം (Right to be Informed): ഉൽപ്പന്നത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം, അളവ്, ശുദ്ധി, വില തുടങ്ങിയവയെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങൾ അറിയാനുള്ള അവകാശം.

  3. തിരഞ്ഞെടുക്കാനുള്ള അവകാശം (Right to Choose): ന്യായമായ വിലയിൽ വൈവിധ്യമാർന്ന ഉൽപ്പന്നങ്ങളും സേവനങ്ങളും തിരഞ്ഞെടുക്കാനുള്ള അവകാശം.

  4. കേൾക്കപ്പെടാനുള്ള അവകാശം (Right to be Heard): ഉപഭോക്താവിന്റെ താൽപ്പര്യങ്ങൾ പരിഗണിക്കപ്പെടുകയും പരാതികൾക്ക് പരിഹാരം ലഭിക്കുകയും ചെയ്യുക.

  5. പരിഹാരം തേടാനുള്ള അവകാശം (Right to Seek Redressal): അനീതിപരമായ വ്യാപാരരീതികൾക്കോ ചൂഷണത്തിനോ എതിരെ പരിഹാരം തേടാനുള്ള അവകാശം.

  6. ഉപഭോക്തൃ വിദ്യാഭ്യാസം നേടാനുള്ള അവകാശം (Right to Consumer Education): ഉപഭോക്താവിന് അറിവും പ്രാപ്തിയും നേടാനുള്ള അവകാശം.